SOMEWHERE IN CAMBODIA

Yes, I’ve seen Angkor Wat. Yes, it was exciting. Yes, I liked it. But real Cambodia is far from Siem Reap. For me it starts somewhere between Krakor and Tonle Sap Lake...

When I got off at Paris Guest House (where they take this names from? oh, from France :) in Krakor, I thought my fate with being overcharged everywhere is not going to end, cos if it’s the only guest house in the town, they always take advantage. So, I didn’t agree to pay 6$, they didn’t agree with my 3$. I left the place with the silly hope that I will find something anyway. I was asking people along the road about any possible accommodation, but nobody spoke any English. Already a bit frustrated, sweating and tired, I saw the guy who was teaching maths to a bunch of students at the porch of the wooden house. I thought the teacher might speak English. A bit embarrassed I approached his „class” and asked if he knows about cheap accommodation in this town apart from Paris. Rina without any hesitation invited me to stay in his house. After the nice conversation with some unavoidable questions (name, age, marriage status, children and why I travel alone), I was ready to reach my final destination, Kompong Luong, amazing town settled on the waters of the biggest lake in Southeast Asia, Tonle Sap Lake.

Tonle Sap was absolutely amazing experience! People there live in floating houses, and the town moves with the level of water which depends on the season, lower in the dry one and high up starting from July. I rented a paddle boat only for myself, avoiding high prices and noise of motorboats and having woman as a sailor :). They have everything they need: schools, clinic, shops in floating houses, shops on the boats, Buddhist temple (but no sangha there, for ceremonies they have to invite monks to come), Christian church, gas station, bars, restaurants and Goddess knows what else. Inhabitants of Kompong Luong are almost all Vietnamese. My lovely boat driver took me to the temple and then we stopped at the tiny bar near gas station for sugar cane juice (yummy!) . I soaked up the atmosphere of this boat life with delight. I couldn’t take my eyes off children playing in water, women in their conical hats running the one boat grocery shop, man working. Or children working, woman taking care of children and man lying down in their hammocks. And if they wanted to change the place of where they houses were, they were just... moving them. Everything were going on slowly and with its own everyday rhythm. On the end my sailor invited me to her house, as far as I understood, there were her parents and two small children. I scared the older girl to death, she couldn’t stop crying :)

(By the way, I really don’t understand why Lonely Planet Cambodia guidebook didn’t put it as a Cambodia highlight. The other wonderful „living” lake, Inle Lake in Burma, made it Burmese highlight from which the whole town of Yang Shwe live on.)

Back to Krakor, where Rina introduced me to his lovely friends, usually teachers in high school there. Even though I had planned to leave the next day after being hosted by Rina, I stayed one day longer staying with Bun Thep, biology teacher.
These two sweet guys showed me around. I’ve been to beautiful countryside with bamboo huts and rice paddles, buffaloes splashing in water, people replanting rice, smiley and curious faces everywhere... I’ve been to English lesson where my revelation was not as important as unavoidable questions of marriage status, children, age and so on... I’ve been for delicious dinner to the restaurant hidden deeply in the jungle village I would never found myself. I’ve been invited for friends gathering and drinking Angkor beer together...

Then I went to Phnom Penh. I spent 3 hours seeing S-21 Genoside Museum, former Tuol Sleng High School before it became Khmer Rouge investigation arrest n 1975. It’s so hard to describe how sad it is to see what people can do to other people.

I guess that was „a real Cambodia” too...

---

HRABAL W HANOI, LAO-TSE W SAJGONIE

„(..) i oto zrozumiałem, że na świecie w ogóle nie ma znaczenia, jak co się skończy, ale wszystko jest jedynie życzeniem i chęcią, i pragnieniem podobnym do imperatywu kategorycznego Immanuela Kanta, który ćwierć wieku temu objawił mi się tutaj, na placu Karola, kiedy deszczową nocą kupowałem kiełbaski z rożna, a stara sprzedawczyni grzała sobie ręce nad rozżarzonymi węglami.”
Bohumil Hrabal, „Zbyt głośna samotność”, s. 50

“Stillness and tranquillity set things in order in the universe”
Lao-tzu, “Tao Te Ching” (Ch. 45)

Kiedy pakowałam swoje warszawskie życie do kartonowych pudeł, wpadło mi w ręce zabytkowe, podziemne (Wydawnictwo Krąg, Warszawa 1982) wydanie „Zbyt głośnej samotności”. Pomyślałam, książeczka trudna w czytaniu bez szkła powiększającego, ale może być na czasie i mała, cieniuchna, łatwo się będzie pozbyć... 1 czerwca przyleciałam do Hanoi z Hrabalem w plecaku. Czytam. Na ławce przy Zachodnim Jeziorze albo przy najlepszej kawie na świecie w kolejnej kawiarni Nguyena jakiegośtam na rogu, albo na kanapie u Chrisa, który cierpliwie gości mnie w Hanoi przez blisko dwa tygodnie, nie licząc wypadu do Zatoki Halong i w góry Hoang Lien Son. Bohater Hrabala za swojego mędrca-przewodnika wybiera Lao-tse. A ja nie wybieram lektur, tylko one mnie, więc w bibliotece Chrisa wygrzebuję co? Oczywiście „Tao Te Ching”. Robię kopię (potem odkrywam linka: http://academic.brooklyn.cuny.edu/core9/phalsall/texts/taote-v3.html). Wojny, ustroje, walki szczurów w podziemiach, młodość, starość, wszystko toczy się swoim kolistym rytmem. I w ogóle nie ma znaczenia, jak co sie skończy. Bezruch i spokój? Pełnia przeciwieństw yin i yang? Droga, a nie cel?

“Weapons are instruments of fear; they are not a wise man’s tools” (Ch. 31)

„Niebiosa nie są humanitarne, ani człowiek humanitarny nie jest”. Czytam o masakrach, jakie urządzali Amerykanie Wietnamczykom, ile bomb zrzucili, ile ton chemikaliów, napalmu, ile to kosztowało. Czytam, ile kobiet zostało zgwałconych, ile starców i dzieci zamordowanych. Czytam, jak cierpiała ludność wiejska, jak walczył Viet Cong z Ameryką, jak walczyła Północ z Południem, jak Północ prześladowała Południe po zjednoczeniu. Czytam jak kobiety, które urodziły mieszane wietnamsko-amerykańskie dzieci, cierpiały ostracyzm społeczny i biedę po wojnie. Czytam o zdeformowanych powojennych noworodkach z ziem, gdzie Amerykanie użyli chemikaliów... Oglądam w Cu Chi tunele, kopane niemal gołymi rękami na Francuzów, pomysłowe pułapki na amerykańskich żołnierzy, recykling odpadów po armii amerykańskiej doprowadzony do perfekcji, żadna puszka po coca-coli się nie marnowała, żaden niewypał, nawet amerykańskie mydła używali do zmylenia psów, które miały wywąchiwać wejścia do tuneli. Słucham przewodnika, który opowiada swoją historię. Tu, w Cu Chi, się urodził (pokazuje ulicę), stąd ojciec zabrał go do Sajgonu, tu wrócił jako dwudziestojednolatek w 1968 służyć w Viet Congu (zna tunele z autopsji), tu został ranny (pokazuje bliznę na ramieniu, drugą ma na nodze), tu się ożenił, tu urodził mu się syn, tu zmarła mu żona, śpiewa żołnierskie piosenki, pełne dumy i patriotyzmu, specjalnie je przetłumaczył na angielski, żebyśmy zrozumieli... Na koniec wycieczki można sobie postrzelać z karabinu...

“That is why a victory must be observed like a funeral” (Ch. 31)

A jednak ręka mi zadrżała, w końcu kawał historii ląduje w koszu. Może powinno trafić do muzeum… Ale jak się podróżuje i szanuje swój kręgosłup, to trzeba się rzeczy pozbywać. Pozbywam się więc Hrabala, jak mnie pouczył Lao-tse. Jak i świat pozbywa się co jakiś czas rożnych ideologii, systemów politycznych i religii. Komunizm się w niektorych krajach skończył, chociaż mało kto wierzył w tych krajach, że się skończy. Demokracja i kapitalizm też podzieli ten los, chociaż trudno to sobie wyobrazić. Być może skończy się rewolucją, którą wywoła powiększająca się w ogromnym tempie rzesza biedoty. A potem skończy się rewolucja, chwilę po tym, jak załopoczą na wietrze świeżo odzyskane prawa i wyschnie krew burżujów. A nadzieja, że coś się zmieni być może jest jedynie życzeniem rodem z imperatywu kategorycznego Kanta…
Przyglądam się miłemu z pozoru mariażowi komunizmu z kapitalizmem. Zastanawia mnie, czy i w Wietnamie wychodzą podziemne wydawnictwa. Jak tu ludzie radzą sobie z brakiem wolności. Niby wszystko ładnie, biznesy się kręcą, produkt krajowy brutto rośnie, ale korupcja i nepotyzm kwitną, bilbordy z wujkiem Ho, gołębicami i dziewicami obok reklam proszku do prania, hasełka na czerwonym tle, wysławiające zapewne nasza piękną mlekiem i miodem płynącą socjalistyczną ojczyznę oraz wspaniałą partię jedyną, która bez wątpienia pilnuje, aby nasze skośne twarze były grzeczne i w szeregu. O ile w Polsce za komuny wszyscy czuli się spiskowcami, tu nie ma takiej energii. A może się ukrywa w tunelach...

“Others have more than they need, but I alone have nothing” (Ch. 20)

Hrabal pisze o świecie starego prasowacza, który za sprawą wielkiej automatycznej prasy odchodzi w przeszłość. Wietnam się modernizuje. Buldożery zmiatają kolonialne kamienice, a na ich miejsce stawiane są pałacykodomki z balustradkami, kolumienkami i lustrzankowymi oknami… Bez cienia refleksji, za to pewnie przy pomocy niezłych łapówek, masakrowany jest krajobraz. Całe wsie są wysiedlane bez należytych odszkodowań, bo się budują drogi i betonowe hotele. Antena satelitarna i telefon komórkowy to wyznaczniki „pewnego” poziomu. Cały kraj siedzi przed telewizorem i ogląda jedną mydlaną operę za drugą. Konsupmcja, komercja, zasyfianie środowiska naturalnego…
I mogą sobie ci z Pierwszego Świata buzie wydymać z niesmakiem, a tu nikogo to nie obchodzi, nikt się tu smakiem nie przejmuje. Nie to co u nas, w Polsce, gdzie co najmniej jeden poeta – a wielkim poetą był i miał niebo gwiaździste nad sobą, a prawo moralne w sobie – był przekonany, że jednak smak się liczy. Tu najważniejsze jest, żeby się wybielać, nie wyróżniać i gdzieś przynależeć. I nikomu nic do tego, jakkolwiek nie byłoby żal „koników na drucikach” i wszystkich ładnych, burżuazyjnych domków, jakkolwiek także wielkie byłyby ciągoty niektórych większych krajów do zaprowadzania demokracji (ludowej czy kapitalistycznej, do wyboru, do koloru)… Tak to przez niewiele ponad pół wieku zmiotło ze sceny monarchię feudalną, Francuzów, Amerykanów, zapanował komunizm, potem radośnie dołączył kapitalizm, a wszystko to zapewne z ludzką twarzą. Została dobra kawa, zgubny nałóg palenia tytoniu i bagietki.

“Give up learning, and put an end to your troubles” (Ch. 20)

I oto zrozumiałam, że w ogóle nie ma znaczenia, jak mi się ta podróż skończy, a cała reszta jest jedynie zbyt głośnym przywiązaniem do kartezjańskiego „myślę więc jestem”, który niemal ćwierć wieku temu wtłaczali mi do głowy wśród wydm i sosen nadwiślańskich, ale od którego (słusznie poniekąd) zwabiona pierwszym wiosennym słońcem oddalałam się wagarować w Lasku Bielańskim oraz pić piwo w kawiarni piątej kategorii „Oleńka” na rogu Marymonckiej i Podleśnej, gdzie stary cieć podawał mi numerek do obowiązkowej szatni z wyrazem śmiertelnego znudzenia na twarzy.

Król popu nie żyje. Przekraczam granicę Kambodży.

---

ANOTHER

„(..) może to był ten sam człowiek, który przed rokiem koło holeszowickich rzeźni dobył na mnie w nocy fińskiego noża, a gdy zmusił mnie do skupienia uwagi, to odczytał mi wierszyk o pejzażu pod Rziczanami, a potem mnie przeprosił, że innego sposobu zmuszenia ludzi, by wysłuchali jego wiersza, dotychczas nie zna.”
Bohumil Hrabal, „Zbyt głośna samotność”
(Warszawa 1982, tłum. Paweł Heartman, s. 48)


another

train is knocking me away
to another city
to another goodbye

once again I wanted more
but I was given a hair gel
and nobody's-fault-tears

awaken from another dream
with your name
I'm wrapping it carefully in a grey paper of memory

in my empty heart
slowly I’m planting
one smile after another


27/05/2009

---

ORPHANAGE

For many years I didn’t like children. Not that I hated them, just felt uncomfortable in their presence and I used to say that the only child I like is my own… But even this was not the whole truth. The knot in my heart disturbed me to love my own son as he deserved. Then I discovered the term ‘inner child’ and what’s behind it and started to work with my own hurt and sad little girl. It has been hard work and probably not finished yet, because when Irene asked me if I want to go with her to one of the Chiang Mai orphanages she often volunteers in, I was both scared and delighted by the idea… And yet not sure will I go there to heal my own traumas or to volunteer for children?

So one Sunday afternoon I entered the orphanage on Wu Lai Road wondering where is Irene and what I’m gonna do with all those children… The moment I approached the doorway few kids run towards me with their hands up to hold them. So I did. And then I had a thought which almost made me cry that there is not many such wonderful things in this world like a child’s hug… Then immediately my heart opened up, I stepped down from my adult pedestal and was trying to be there for them. I sat or lay down on the floor and let them pull me, embrace me, crawl over me, spit chewed rice with meat on me… Watching their smiling, frowning, crying, sleepy or energetic, but always true faces made me want to take them all home ☺

Having in my head all those cliche pictures of poor children in orphanages which TV usually shows on news, I had thought that this might’ve been sad experience. It wasn’t. Even when kids cry it’s temporary or it’s just the way they seek for attention, but anyway it’s much more smiles than tears there. I had thought the kids might’ve been treated badly. Not at all. Women from the staff are lovely and cheerful and they take care of kids with a sweet tenderness. I had also thought that after some time with kids I might be tired, but I was leaving the orphanage with a feeling that it was another way around, that there were kids who overwhelmed me with their wonderful energy…

---

LIKE WAVES

For A.

like waves
like breaths

things come and go

not to last
just to feel

over and over again

tides of love
breezes of peace


28/04/2009

---

DAVID SAID: YOU’RE A BUDDHIST

“‘Normally we are so identified with our thoughts and emotions, that we are them. We are the happiness, we are the anger, we are the fear. We have to learn to step back and know our thoughts emotions are just thoughts and emotions. They’re just mental states. They’re not solid, they’re transparent.’

‘Once we realize that the nature of our existence is beyond thoughts and emotions, that it is incredibly vast and interconnected with other beings, then the sense of isolation, separation, fear and hopes fall away.’

‘What we need to do is to learn to come down into the heart, the seat of our true self. It’s not a theory, an idea. It’s something you feel. The heart opening up is real.’

[And...]

And what is a difference between detachment and being cut off from your emotions anyway?

‘One goes into a retreat to understand who one really is and what the situation truly is. When one begins to understand oneself then one can truly understand others. (..) That understanding naturally arises love and compassion. It’s not based on sentiment. It’s not based on emotion. Sentimental love is very unstable, because it’s based on feedback and how good it makes you feel. That is not real love at all.’”

Vicki Mackenzie, "Cave in the Snow. Tenzin Palmo Quest for Enlightenment"

I don’t know David is right or not, but that’s what I’m learning at the moment. To help me understand I was given a great lesson of love and detachment from a teacher, who had briefly came into my life... So now I feel like it’s the time to do retreat. No, not like Tenzin Palmo for 12 years in cave in Himalaya, but maybe just 10 days in one of the temples of Thailand ☺

---

HMONG, MEANS FREE PEOPLE

Laos, Plain of Jars, amazing place with hundreds of ancient stone jars, nobody knows where from and what’s the story behind. Scattered here and there around Phonsavan, the ugliest city I’ve ever seen.
This is also the place, where Americans dropped 2 milion ton of bombs (spending 2 mln dolars a day for 9 years during Vietnamese war). Nobody knows how many people lost their lives. And still huge amount of UXO wound or kill 300 people every year...

Me and Jane, American girl I met in bus from Luang Prabang (and my roommate in Phonsavan), booked the trip to Plain of Jars. Three more people joined making our trip cheaper, 80 000 kip instead of 120 000 each. Team occured to be very international, there were Australian-French couple, German guy, Jane, American, me, Polish, and – last but not least – our driver, a round-faced Lao with the great nice smile. We agreed to visit Hmong village first.

Hmongs are perceived as the proudest of Northern hill tribes people. Hmong means free people. They came to Laos from China in XIX century where they had suffered atrocities. They settled down in high parts of mountains in Northern Burma, Thailand and Laos and started their jungle-burning and planting opium agriculture life style. In XX century they were offered citizenships and land ownerships from Thai government, but of course they were smart enough not to take it. First, there was no point to expose themselves for a quick recognition, second not to loose identity and freedom. The land was theirs anyway, as long as they were living high enough, hidden deeply in jungle, not speaking any official languages, and yet every 3 or 4 years changing the place of living according to soil impoverishing.
They had been doing it for years untill the 70-ies when international community was horrified by a huge amount of Southeast-Asian opium which flooded Europe and America. (Yeah, really it’s not that nice to smoke opium ☺) So they decided to do something. That didn’t change much apart from the opium prices went highier and highier as the thing were getting harder to get, increasing opium kings’ profits and deteriorating hill tribes’ life conditions. That also meant brutal wars for power between kings, Kuomintang and corrupted officials. As Hmongs were well-known for being good fighters, they were often used as soldiers in those wars, as well as earlier in 60-ies by CIA in a “Secret War” to fight the communists, being vaguely promised an autonomy.
They paid the biggest price for their freedom-loving nature, either in Laos, as well as in Burma and Thailand. They were used and then persecuted, many people lost their lives. Governments, doesn’t matter, monarchist, communist or democratic, don’t wish to have any free people in „their” countries… From Laos a lot of them managed to escape to USA, but the soul of the nation was destroyed forever...

So we entered the village, sad and miserable remains of the proud and free nation they once had been...

---